Beyaz Saray yönetimi her ne değin 20 dakika toplantı yapacağını önceden duyursa da, Biden-Erdoğan görüşmesi 1 saat 3 dakika sürdü. 14 Haziran’dan iki farkı vardı: Birincisi, Dışişleri Bakanları bu sefer toplantıya iştirak etmişlerdi. İkincisi, benzer karşılıklı basın açıklamaları yapılmıştı. Basın açıklamalarına baktığım süre, Beyaz Saray tarafında S-400 ve insan hakları konusunda endişeleri eklenirken, Türkiye tarafında ortak bir mekanizma kurulması vurgulanmıştı. genel olarak baktığımda, Afganistan, Suriye, Libya, Doğu Akdeniz, Güney Kafkaslar ve iklimle çaba konularının ele alındığını görüyoruz.
En önemli merak konusu F-35 ve F-16 konusunda bir gelişme olup olmayacağı idi. Beyaz Saray kaynaklarımdan konuştuğum yetkililer, ayrıca F-16 ayrıca de F-35’te verilen paranın geri iadesi konusunda bir sürecin olduğunu ve Türk ve ABD’li yetkililerin görüşmeye devam edeceğinin altını çizdiler. Doğrusu bir sonuç yok fakat uzun dönemli bir sürecin olduğunu görüyoruz. Bilhassa, F-16 konusunda Beyaz Saray’ın, Türkiye’nin F-16 arzusunu dobra dobra gördüklerini ve Başkan Biden’ın, Türkiye’nin F-16’lara sahip olma arzusunu kabul ettiğini belirttiler. Tabii burada Beyaz Saray net olarak, “ABD’de geçilmesi gereken bir işlem var ve bu süreçte Kongre’deki sıkıntıların da altının çizildiğini” ima etti.
ABD’nin insan hakları konusunda eleştirilerini net şekilde görmeye istinaden, Başkan Biden’ın 9-10 Aralık’ta Demokrasi Zirvesine Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı çağırma ihtimalinin şiddet olduğunu belirtebilirim. İki NATO Müttefik liderlerinin 1 saati aşkın görüşmesi olumlu. Yani ‘Cumhurbaşkanı Erdoğan Biden ile görüşemedi’ veya ‘eksik görüştü’ algısının kırıldığı, fakat sorunların masada hala olduğunu belirtmekte avantaj var. Türkiye’nin açıkladığı gibi, kurulması planlanan müşterek mekanizmalar ile üstünde egzersiz girişimi Türk-ABD ilişkilerinde tansiyonun azalmasına üstünlük verecektir. Şunu net şekilde belirtebilirim, yakın zamanda iki tarafta atılacak ve atılması planlanan adımlar ile Türk-ABD ilişkilerinin geleceğini iyiye mi, kötüye mi, yoksa bu şekilde inişli çıkışlı mı gideceğini daima beraber göreceğiz.
Resim: AP
NE OLDU?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve ABD lideri Joe Biden, İtalya’nın başkenti Roma’da yaklaşık 1 saat 10 dakika görüştü. Basına kapalı görüşme öncesi, liderler resim çektirdi.
G-20 Zirvesi için Roma’da yer alan Erdoğan ve Biden, 12.15’te bir araya geldi. İki ülkenin dışişleri bakanları Mevlüt Çavuşoğlu ve Antony Blinken de masada oturan isimler arasındaydı. Görüşmede F-35 ve F-16 savaş uçaklarından Suriye’ye birçok konunun gündeme gelmesi bekleniyordu. F-16 jetlerinin modernizasyonu, son haftaların en sıcak başlığıydı.
ANKARA: MUTABIK KALINDI
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, röportaj sonunda tarafların iki ülke ilişkilerini sağlamlaştırmak ve için ortak mekanizma kurulması konusunda mutabık kaldığını bildiriyor. Açıklamaya tarafından, ikili ticaret hacminin artırılması yönündeki ortak perspektif doğrultusunda atılacak adımlar ele alındı. NATO ittifakı ve stratejik ortaklık zeminine şive yapılan buluşmada, iklim değişikliği konusunda karşılıklı atılan adımlardan duyulan tatmin de dile getirildi.
Milletlerarası medyaya konuşan üst düzey bir Türk yetkili, görüşmenin olumlu bir atmosferde geçtiğini söyledi.
BEYAZ SARAY’DAN RESMİ AÇIKLAMA
“Yapıcı ilişkileri devam etmek istiyoruz” diyen Beyaz Saray’ın görüşmeye ilişkin açıklaması şöyle:
“Biden, yapıcı ilişkileri sürdürme, işbirliği alanlarını genişletme ve hafıza ayrılıklarını etkin bir şekilde yönetme arzusunun altını çizdi. Biden, Türkiye’nin Afganistan’daki NATO misyonuna takriben yirmi yıldır yaptığı katkılardan nedeniyle takdirini dile getirdi. Liderler, Suriye’deki siyasi süreci, Afganlara insani yardımın ulaştırılmasını, Libya’daki seçimleri, Doğu Akdeniz’deki durumu ve Güney Kafkasya’daki diplomatik çabaları ele aldı.”
ABD’Lİ YETKİLİDEN F-16 VE F-35 AÇIKLAMASI
Üstteki seviye bir Amerikalı yetkili de, görüşmede F-16 ve F-35 konularının gündeme geldiğini, ABD Başkanı Biden’ın bu konuda ülkesinde sürekli bir süreç olduğunu anlattığını söyledi.
Yetkili, Türk hükümetinin ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın son haftalardaki açıklamalarının, Türkiye’nin F-16’ları satın edinmek istediğini açık açık ortaya koyduğunu, Biden’ın bu arzuyu dikkate aldığını fakat ABD’de içinden geçilmesi gereken bir süreç olduğunu ve bu süreci etraflıca ele almayı sürdürme konusundaki bağlılıklarını net bir şekilde ifade ettiğini aktardı.
Dış politika analisti Ali Çınar, CNN Türk canlı yayınında Roma’daki görüşmeyi değerlendirdi:
“Beyaz Saray’dan anında açıklama gelmesi, metnin hemen hazırlandığını gösteriyor. Türk göre da benzer dakikalarda açıklama geldi. Müşterek bir egzersiz olduğunu görüyoruz.
Biden, S-400 endişesini dile getirdi, insan hakları ve hukukun üstünlüğünü vurguladı. Genele baktığımızda beklediğimiz bir açıklama oldu. NATO müttefiki vurgusu dikkate layık. F-35 ve F-16’larla ilgili bir izah etme değil. S-400’lere ilişin bir endişe olduğu gözüküyor. Yapıcı bir mülâkat fakat sonuç değil.”
Resim: AA
İLK MESAJ RESIM ÇEKİLİRKEN
Görüşme öncesi fotoğraf çekimi sırasında ABD’li bir gazetecinin “Türkiye’ye F-16’ları vermeyi planlıyor musunuz?” sorusunu yanıtlayan ABD Başkanı Biden “İyi bir görüşme yapmayı planlıyoruz” dedi.
BÜYÜKELÇİLER KRİZİ
Türkiye ve ABD arasındaki son kriz, Amerika’nın Ankara Büyükelçiliği’nin başını çektiği 10 ülke büyükelçiliklerinin paylaştığı mesajla ortaya çıkmıştı. Büyükelçilikler daha sonra toplu halde açıklama yaparak geri adım attı ve fırtına dindi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, kriz sürerken laf konusu büyükelçilerin ‘istenmeyen adam’ bildiri edilebileceğini açıklamıştı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ABD Başkanı Biden’ın daha önce İskoçya’nın başkenti Glasgow’daki İklim Zirvesi’nde baş başa görüşeceği kayıtlı, randevu sonradan Roma’ya alınmıştı.
20 Ocak tarihinde başkanlık koltuğuna oturan Joe Biden, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ilk görüşmesini Haziran ayındaki NATO zirvesinde gerçekleştirmişti.