Emekli olmayı düşünenler başta almak üzere çalışanlar için alacakları kıdem tazminatının maksimum ne kadar olacağı bu tavan üzerinden hesaplanıyor. Memurlara toplu kontrat ve hizmet akitleriyle belirlenen kıdem tazminatının yıllık miktarı Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine kadar bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemiyor.
Sabah’tan Hazal Ateş’in haberine göre emeklilikte “ikramiye”, işsiz kalındığında “teminat” olan kıdem tazminatında “tavan”, ücret iadesi konusunda merak edilen soruların yanıtları şöyle:
Kıdem tazminatı yargı eden çalışana yapılacak ödemelerdeki üstteki sınıra “kıdem tazminat tavanı” deniyor. Emekli olmayı düşünenler, bazı durumlarda çalışan için alacakları tazminatın azami ne dek olacağı bu tavan üzerinden hesaplanıyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca bu sene için açıklanan tavan 8 bin 284 lira olup, beş yıl çalışan biri işten çıkarıldığında 41 bin 420 lira tazminat alabiliyor.
İşverenin istemesi durumunda kıdem tazminatı tavan miktarı üstünde ödeme yapmasında bir engel bulunmuyor. Kıdem tazminatının tavana kadar olan kısmı için sadece damga vergisi kesintisi yapılıyor. İşverenler tavan tutarın üzerindeki kısım için kıdem tazminatı ödemeye zorlanamaz.
Tavan tazminat en fazla devlet memurunun maaşını geçemiyor. Bu yılın ocak ayı ile temmuz ayında memurların alacakları zam oranları belirlendiğinden gelecek sene için tavan tutarın ocak ayında 9100 liraya, 1 Temmuz’dan sonra da 10 bin liraya çıkması bekleniyor.
Tavan miktarı ocak ve temmuz ayı başında belirleniyor. 2020’de 7 bin 639 lira olan tavan tutarı bu sene 1 Temmuz ve sonrası dönem için 8 bin 284 lira olmuştu. Çalışanlar evlilik, askerlik veya 15 yıl 3600 gün ile işten ayrılacaksa bu haklarını ocak ve temmuz aylarında kullanmaları lehine olur.
En yüksek devlet memuruna yıllık ödenecek en düşük emekli ikramiyesine kadar hesaplama yapılıyor. Tavanın belirlenmesinde başlıca olan miktar en yüksek devlet memurunun bir hizmet yılı için alacağı azami emeklilik ikramiye tutarıdır. Toplu sözleşme, hizmet akitleriyle belirlenen kıdemin yıllık miktarı memurlara Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine tarafından 1 yıl için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemiyor.
Tavanı aşan tutar için tazminat ödenmiyor. Prime başlıca kazancı yüksekten bildirilen ve tavan tazminatını aşanların bir yıllık çalışmasının karşılığı olarak alacakları tazminat miktarı en fazla tavan olur. Aşan kısma ödeme laf konusu değil.
Sıradan koşullarda kıdem tazminatı damga vergisi haricinde bir vergiye ast tutulmuyor. Çalışan tavan arz üzerinden aldığında sadece damga vergisi (binde 8) ödeniyor. Tavan miktar üzerinde bir ödeme yapıldığında aşan kısım kıdem tazminatı niteliği taşımadığı için kazanç vergisi ödeniyor. Kazanç vergisi kıdem tazminatının aşan kısmı için laf konusu oluyor.
Peşin ödenmesi esastır. Çalışanın rızası olmadan taksit taksit ödenmesi söz konusu olamaz. İşveren çalışanın açık ve yazılı onayını alırsa taksitli ödeme yapabilir.
Zaman aşımı süresi 10 sene olup çalışan bu zaman içinde dava açarak tazminatını talep edebilir. Zamanaşımı süresi kıdem tazminatı hakkının doğduğu tarih itibarıyla başlıyor. İş sözleşmesinin sonlandığı tarihten itibaren çalışanın on yıllık sürede kıdem tazminatını talep etmesi gerekiyor.
Aidat vermemesi gerekenler ödedikleri vergiyi geri edinmek istemeleri durumunda bulundukları il ve ilçelerdeki belediyeye tatbik ile başvuruda bulunmaları durumunda ödenti iadesini alabiliyor. Ödenti iadesini beş sene içinde başvuru yapanlar alabilir.
İş güvencesi, iş sonu ve meslek kaybı tazminatları, hizmet ödülü, hizmet primi, ek ödeme, ikramiye gibi tazminatlarda kesilen gelir vergisi iade edilir. 27 Mart 2018’den önce işten anlaşarak ayrılanlar yararlanabiliyor. İşten iki taraflı anlaşma ya da ikale sözleşmesi ile ayrılan ücret iadesine hak kazanacak. Son 5 yılda işinden anlaşmalı olarak ayrılanları kapsıyor.
Konuyu yargıya taşıyanların aidat iadesi alabilmesi için (demin kesinleşmeyen) davadan feragat etmesi gerekiyor. Davadan feragat edildiğine ilişkin belgelerin aidat iadesine teslim edilmemesi durumunda iade işlemi yapılmıyor.
Gelir vergisinden istisna edilecek kıdem tazminatı tutarı 8 bin 284 lira olup, brüt aidat üzerinden hesaplanması gereken kıdem tazminatından sadece damga vergisi kesintisi yapılıyor.
Kıdem tazminatı gelir vergisine yan bulunmuyor. böylece sadece damga vergisi kesintisi yapılabilir. Buna rağmen çalışanın borçları nedeniyle tazminat haciz edilebilir.
Faiz ödenmesi laf konusu değil. Davası sürenler kazanmaları durumunda faiziyle birlikte alabilir. Uzlaşma aracılığıyla ücret iadesini beceriksiz bulup dava açanlardan iade edilen miktar geri alınır.